Op 3 maart hield Suzanne Kröger een lezing voor De Linker Wang over klimaatrechtvaardigheid. De komende weken delen we reacties op Suzannes pleidooi. Vandaag reageert Jurijn Timon de Vos op het pleidooi.
‘Wij zijn aan zet’ klinkt het uit de mond van GL-PvdA-politica Suzanne Kröger. In haar lezing voor de religiewerkgroep De Linker Wang roept Kröger op tot klimaatrechtvaardigheid en tot de herovering van collectief burgerschap. Waar populistische partijen zich gewoonlijk achter één persoon scharen, zou de progressieve beweging haar blik moeten richten op wat goed is voor allen en daarbij ruimte aan burgers laten. Kortom, een groen pleidooi voor het algemeen belang. Snijdt het hout?
Het vraagstuk over de verhouding tussen algemeen belang en individuele vrijheid is zo oud als de moderne politiek zelf. Historisch gezien zijn het de Europese groene bewegingen geweest die de oude volkspartijen op het brede algemene belang wezen, en wel in ecologische zin. Dit was (en is) een legitieme boodschap. Algemeen belang zonder oog voor de aarde is namelijk niets anders dan een verkapt deelbelang.
Interessant zijn de raakvlakken tussen Krögers lezing en de duurzaamheidsencycliek Laudato Si’ van paus Franciscus uit 2015. Net als het betoog van Kröger, dat uitweidt over Indonesië, is deze encycliek sterk geënt op internationale solidariteit. En dat is terecht. De klimaatcrisis is namelijk het meest voelbaar in de landen van het mondiale zuiden. Daar wisselen extreme droogte en watersnood elkaar af. De klimaatgevolgen worden als eerste ondervonden door de allerarmsten.
Technologisch dogma
Een ander raakvlak: Krögers fundamentele kritiek op het geloof in de markt en technologische vooruitgang. Dit nog altijd dominante dogma leidt tot onrechtvaardige praktijken, stelt ze. Een sprekend voorbeeld daarvan biedt de gesubsidieerde Tesla-rijder. Zijn luxekoop wordt van rijkswege ondersteund, terwijl de minder vermogende massa achter het net vist.
Kröger raakt hier aan een wezenlijk punt. Wanneer Nederlanders klimaatbeleid met hypocrisie en zelfvergaring associëren én ‘plannen niet rechtvaardig uitpakken’, komt er nooit het broodnodige draagvlak voor de klimaattransitie. Daarom bepleit ze hulp voor de meest kwetsbaren en meer vertrouwen in groene burgercollectieven.
‘Kröger bepleit hulp voor de meest kwetsbaren en meer vertrouwen in groene burgercollectieven.’
Hoe is Krögers insteek te waarderen vanuit het licht van Laudato Si’? Lof verdient vooral haar aandacht voor de kwetsbaren binnen de klimaatpolitiek. Deze aandacht is ook de kernboodschap van de encycliek. Paus Franciscus heeft het namelijk over de (groene) ‘Schreeuw van de aarde’ en de (rode) ‘Schreeuw van de armen’. Rechtvaardige, groene politiek zoekt tegelijkertijd oplossingen voor beide crises.
Het is daarnaast juist dat Krögers betoog activistisch klinkt. De tijd van afwachten mag onderhand voorbij zijn, vond ook de paus toen hij in 2023 Laudate Deum schreef: een urgente toespitsing op Laudato Si’. Daarin appelleert hij in het bijzonder aan de politiek leiders van deze wereld. Bij hen ligt nu de bal.
Gesprek over waarden
Is Krögers plan uitvoerbaar? Dat valt moeilijk te beoordelen, want het is vooral een grondschets. Daarin worden fundamentele uitgangspunten maar mager onderbouwd. Zo is de basis waarop Kröger haar denkbeelden baseert tamelijk anekdotisch: persoonlijke ervaringen in Indonesië en wat zijlingse verwijzingen naar progressieve successen uit het verleden. De vraag dringt zich op: Welke waarden liggen hieraan ten grondslag, behalve een hartgrondige (en ook wat plichtmatige) afkeer van het neoliberalismespook?
Iets meer body, of corpus, had niet misstaan in Krögers verhaal. Ik hoop dan ook dat De Linker Wang een discussie daarover kan aanmoedigen en inhoudelijk kan blijven voeden. Meer inzicht in constituerende waarden is nodig om vragen te beantwoorden die Krögers betoog oproept. Zo blijft het bijvoorbeeld onduidelijk tot waar Krögers pleidooi voor burgerinitiatieven reikt. Anders gesteld: wanneer is volgens GL-PvdA de overheid aan zet en wanneer de burger? Een gedegen visie hierop lijkt me cruciaal voor het draagvlak dat Kröger hoopt te scheppen.
Vanuit Laudato Si’-oogpunt is Krögers betoog een waardevolle aanzet, die tegelijkertijd uitnodigt tot discussie over onderliggende waarden.
Jurijn Timon de Vos is landelijk projectcoördinator van de Laudato Si’ Alliantie NL. Op de hoogte blijven over deze eco-sociale alliantie? Meld je aan voor de nieuwsbrief.
Eerder publiceerden we de reactie van Hannah Prins op het betoog van Suzanne Kröger: https://www.linkerwang.nl/2024/04/een-groen-pleidooi-voor-het-algemeen-belang/